Marka Fiat wniosła wiele do motoryzacji, zmotoryzowała południową Europę i miała ogromny wpływ na mobilność Polaków. Jej niezwykłe osiągnięcia doprowadziły do powstania gigantycznego koncernu, skupiającego kilka marek, w tym kultową Alfę Romeo czy legendarnego Jeepa. Fiat w 120. rocznicę powstania zasłużył sobie na przypomnienie jego historii.
F.I.A.T., czyli Fabbrica Italiana Automobili Torino został założony w 1899 roku przez grupę zamożnych Włochów, z których wyróżnić należy Giovanniego Angelli. W 1920 roku został prezesem FIAT-a (od 1907 r. nie używano kropek w nazwie) i aż do 1945 r. piastował to stanowisko. Można śmiało powiedzieć, że to głównie jego energia i wysiłek doprowadziła FIAT-a do tego, czym jest obecnie.
Ważną postacią był też Giovanni Battista Cairano, produkujący początkowo rowery. Złożył zamówienie na budowę samochodu u inżyniera Arstide Faccioliego. Ten opracował pierwszy pojazd uznany za początek historii FIAT-a, oznaczony jako 3 ½ HP, a produkowany w zakupionym wspólnie z Angellim zakładzie w Turynie. Początkowo pracowali w nim głównie robotnicy z zakładu rowerowego Cairana, który został w Fiacie szefem produkcji.
FIAT 3 ½ HP był pojazdem przypominającym bryczkę jak każdy ówczesny samochód. Wyposażono go w silnik, jak sama nazwa wskazuje, o skromnej mocy 3,5 konia mechanicznego i pojemności 680 cm3. Prędkość maksymalna idealnie pasowała do nazwy, bo wynosiła 35 km/h. Udoskonalany wóz zmieniał nazwę wraz z przyrostem mocy na 6/8 HP, 8 HP czy 12/16 HP, a prym wiódł model 24 HP o najwyższej mocy. Późniejsze pojazdy nie przypominały już bryczki i wytwarzano je do wybuchu I Wojny Światowej.
FIAT bardzo szybko dostosował swoje pojazdy do potrzeb klientów i już w 1903 roku zaczął produkować ciężarówki. Ciężarowy model 24 HP miał ładowność aż 2 ton. Jak na ironię koniunkturę na takie auta poprawił wybuch Wojny. Wojsko potrzebowało ciężarówek, a Fiat je dostarczał. Kluczowym modelem był Fiat 18 BL. Na jego bazie powstało wiele pojazdów specjalistycznych, a nawet autobusy.
Lata 20. i 30. były jednym z najlepszych okresów w rozwoju firmy. FIAT stał się czołowym producentem w Europie, zajmował się m.in. wytwarzaniem silników przemysłowych, a także traktorów. Dzięki temu po zakończeniu Wojny rozwój samochodów osobowych postępował bardzo dynamicznie. Zakłady rozbudowano, ostatecznie powstały nowe, a z fabryki wyjeżdżało po kilkadziesiąt tysięcy pojazdów rocznie. W latach 1932-1937 wytworzono ponad 120 tys. samochodów tylko jednego typu – był to model 508 Balilla. Już wtedy myślano o następcy, którego można uznać za początek najważniejszej linii modelowej marki – 500. Fiat 500 Topolino zadebiutował w 1936 r. i był wytwarzany aż do 1955 roku.
Historia Fiata Topolino, prekursora wszystkich „małych fiatów”
Małe Fiaty, czyli historia w historii
Jeśli można uznać Fiata za specjalistę, to na pewno od małych samochodów, którym początek dał model 500 Topolino. Duży udział w tym sukcesie miał Dante Giacosa, który zaprojektował ten samochód i pokazał kierunek, w którym firma powinna iść. I poszła i do dziś jest to słuszna droga.
Topolino, zastąpił Fiat 600. Oba pojazdy wraz z najmniejszym w gamie 500 Nouva zmotoryzowały nie tylko Włochy, ale też sporą część południowej i zachodniej Europy. Popularna pięćsetka produkowana od 1957 do 1975 roku opuściła bramy fabryk w liczbie 4 milionów i stała się technicznym punktem wyjścia dla nowego Fiata 126, którego u nas wytwarzano na licencji pod nazwą Polski Fiat 126p.
Jego następcy – Cinquecento i Seicento – nie odnieśli sukcesu światowego, czego nie można powiedzieć o nowej generacji modelu 500, który powstał w 2007 roku. Samochód okazał się tak udany, że aż trudno sobie wyobrazić jego następcę, a ten już czeka na swoją premierę.
Polski Fiat
Choć ogólnie wiadomo, że Fiat to marka włoska, można by też z powodzeniem napisać, że po części polska. Nie tylko z powodu modeli 125p i 126p, ale także samochodów przedwojennych, które zmotoryzowały Polaków. Nierozerwalnie związany z Polską Fiat odcisnął ogromny wpływ na nasze motoryzacyjne wspomnienia.
Pierwsze fiaty, które wytwarzano na licencji w naszym kraju to nieduży samochód osobowy o nazwie 508 Balilla oraz ciężarówka o ładowności 3500 kg o nazwie 621. W latach 70. najważniejszym modelem włoskiej marki był produkowany w fabryce w Bielsku-Białej i Tychach Polski Fiat 126p. To on zmotoryzował Polskę, to on był marzeniem milionów i to jego pamięta każdy Polak po trzydziestce. Od 1992 roku samochód wytwarzano już pod nazwą Fiat 126, któremu nadano w końcu oficjalnie nazwę Maluch. Produkcję zakończono dopiero w roku 2000 limitowaną do 1000 sztuk serią Happy End. Przypuszczam, że gdyby nie normy emisji i bezpieczeństwa, auto jeszcze przetrwałoby kilka lat. Warto przy tym zaznaczyć, że Włosi zakończyli produkcję Fiata 126 już w 1980 roku.
Mało kto pamięta Fiata 127, produkowanego w latach 70. i 80., ale na pewno każdy kojarzy Fiata 125p, który był na tle Malucha limuzyną. To na jego podzespołach, w Fabryce Samochodów Osobowych, zbudowano jeden z nielicznych naprawdę polskich samochodów, jakim był Polonez.
Następcami Malucha były inne Fiaty, również niezwykle popularne – Cinquecento oraz Seicento, a potem wytwarzano Uno i Pandę. W Tychach obecnie wciąż trwa produkcja modelu 500, ale nowej generacji.
Globalny Gigant
Przez lata potężny Fiat wchłaniał mniejsze, słabsze, potrzebujące pomocy marki. Były to m.in. Alfa Romeo, Ferrari, Lancia czy Maserati. To dzięki Fiatowi przetrwał Abarth, który obecnie zajmuje się wyłącznie tuningiem fabrycznym modeli Fiata. Najważniejszą transakcją w historii firmy było jednak przejęcie w 2009 roku Chryslera, który chylił się ku upadkowi. A wraz z nim marek Jeep i Dodge. W 2014 roku Włosi całkowicie przejęli amerykański koncern, a po tym nastąpiła zmiana nazwy na Fiat Chrysler Automobiles. Warto jednak zastrzec, że FCA to nazwa globalnego koncernu, a nie marki.
O ile Fiat pod wodzą nieżyjącego już Sergio Marchionne utrzymał przy życiu Chryslera, ale zmniejszył wyraźnie jego wartość, o tyle znacząco podniósł wartość marki Jeep, a przy tym niesamowicie ją rozwinął. Wraz z Jeepem i ich know how zbudowano pierwszego prawdziwego crossovera Fiata – model 500X.
